شنای جولانی خلاف جریان رودخانه

دولت تحریرالشام در ابعادی کوچک‌تر و توانمندی پایین‌تری در مقایسه با نظام سابق سوریه فعالیت می‌کند. بخش قابل توجهی از این ضعف ناشی از واگرایی‌های فزاینده تحریرالشام با محیط داخلی و ساختاری سوریه است؛ مشکلی که بخشی از آن نظام استخوان‌دار سابق را متلاشی کرد. واگرایی‌های تحریرالشام با محیط سوریه به شرح ذیل‌اند:

۱. حامیان نظام سابق

حامیان نظام سابق به مدت ۶ دهه قدرت را به شکلی همه‌جانبه در دست داشته‌اند. از یک سو آنان برای آزار تحریرالشام توانمندند و از سوی دیگر اداره کشور بدون آن‌ها میسر نیست.

۲. اقلیت‌ها

اقلیت‌های مختلف قومی و مذهبی در نظام سابق یا در راس قدرت بودند (علوی‌ها)، یا شریک قدرت بودند (اهل سنت سکولار)، یا آزادی عمل داشتند (شیعیان و مسیحیان) و یا با وجود کم‌توجهی دولت چندان تحت فشار قرار نداشتند(کردها).
امروز اما تمام اقلیت‌های قومی، مذهبی و ایدئولوژیک تحت فشارند.

۳. حکومت با نیروهای خارجی بر ملت سوریه

بسیاری از اعضای تحریرالشام غیرسوری بوده و عمدتا اهل کشورهایی مانند تونس در جهان عرب یا منطقه آسیای‌میانه هستند. حکومت خارجی‌ها به شکل مستقیم بر یک ملت در جهان امروز نشدنی بوده است.

۴. حامیان سنتی و ساختاری

با توجه به زیان سوریه قوی برای رژیم‌صهیونیستی، آمریکا مخالف حضور دولتی قدرتمند در دمشق است. همچنین ظرفیتهای رهبری جهان عرب در سوریه، عربستان سعودی را به دشمن آن تبدیل کرده است. ترکیه نیز مطامع ارضی در شمال سوریه دارد. دولت‌هایی مانند آمریکا، ترکیه و عربستان‌سعودی و رژیم‌صهیونیستی به شکل ساختاری دشمن سوریه‌اند. در مقابل ایران و روسیه به لحاظ ساختاری دوست این کشور به حساب می‌آیند. ایران موافق حفظ تمامیت ارضی سوریه برای جلوگیری از طمع‌ورزی‌های ترکیه است، خواهان رهبری سوریه بر جهان عرب به منظور تضعیف سعودی و همچنین مهار رژیم‌صهیونیستی است. روسیه نیز برای ممانعت از گسترش قدرت آمریکا به سوریه نیاز دارد. تحریرالشام به دشمنان سوریه نزدیک و این کشور را از مواهب همراهی متحدانش محروم کرده است.

۵. واگرایی ایدئولوژیک

تحریرالشام خود را گروهی جهادی و اسلامگرا می‌داند اما شاخصه عمده چنین گروه‌هایی ضدیت با آمریکا و رژیم‌صهیونیستی است. هرچند این جریان استحاله شده و به ضدیت علیه شیعیان و نیروهای داخلی جهان اسلام چرخیده است، اما عمق توطئه‌های آمریکا و صهیونیسم علیه مسلمانان همواره فشاری سنگین برای بازگشت از انحراف وارد می‌کند. تحریرالشام هم با اغلب جریانات جهادی و اسلامگرا واگرایی دارد و هم تحت فشار دیدگاه‌های ضد آمریکایی در درون خود دچار واگرایی خواهد شد.

در نتیجه روی کار آمدن تحریرالشام صرفا با قدرت نظامی این گروه صورت نگرفت بلکه مجموعه‌ای از توطئه‌های داخلی و بین‌المللی این وضعیت را رقم زد. تحریرالشام با ۳۰ هزار نیروی نظامی جایگزین نظام سابق شده که در قوای مسلح نزدیک به ۱۵۰ هزار نیرو در اختیار داشت و علاوه بر آن ده‌ها هزار کارمند دولتی را اداره می‌کرد. تحریرالشام تقریبا فاقد تجربه دولتی است و در امور نظامی نیز کمتر از ۲۰ درصد استعداد ارتش پیشین را در اختیار دارد. این گروه با توانی کمتر و در شرایطی بدتر نسبت به نظام سابق بر سر کار است. اگر فروپاشی نظام سابق با حرکت یک گروه عمده مخالف رقم خورد، فروپاشی یا تضعیف شدید دولت تحریرالشام نیز در صورت شکل‌گیری یک گروه عمده مخالف محتمل است.

سید مهدی طالبی