تحولات روسیه در سوریه و تأثیرات آن بر موازنه منطقه‌ای و جنگ اوکراین
پادکست مؤسسه کارنگی برای صلح بین‌المللی با حضور کارشناسان هانا نوتکا، نیکول گریچ، و میکو کیوهونن
ایوان دیپلماسی در این گزارش به بررسی محتوای پادکست مؤسسه کارنگی می پردازد که در آن کارشناسان برجسته‌ای این اندیشکده به تحلیل نقش و جایگاه روسیه در سوریه، تأثیر این کشور بر بازیگران منطقه‌ای، و ارتباط مستقیم و غیرمستقیم این تحولات با جنگ اوکراین پرداختنده اند.
نقش روسیه در سوریه: از مداخله تا بازنگری در اهداف
روسیه در سال ۲۰۱۵ با مداخله نظامی در سوریه، اهداف چندجانبه‌ای را دنبال می‌کرد. از یک سو، مسکو به دنبال حفظ بشار اسد در قدرت و جلوگیری از سقوط دولت وی بود؛ و از سوی دیگر، از این مداخله به‌عنوان ابزاری برای تقویت جایگاه استراتژیک خود در خاورمیانه بهره گرفت. هانا نوتکا در این پادکست تأکید می‌کند که عملیات روسیه در سوریه نمونه‌ای از مدل مداخله‌گری نظامی این کشور است که بر پایه همکاری با دولت‌های خودکامه شکل گرفته است.
نقش روسیه در سوریه در ابتدا با موفقیت‌هایی همراه بود. ایجاد پایگاه‌های نظامی در سراسر کشور، ازجمله پایگاه‌های طرطوس و حمیمیم، به روسیه امکان داد تا دسترسی استراتژیک به دریای مدیترانه را حفظ کند. بااین‌حال، کارشناسان حاضر در پادکست معتقدند که در سال‌های اخیر، مسکو به دلایلی همچون اولویت یافتن جنگ اوکراین، مجبور به کاهش حضور خود در سوریه شده است.
پایگاه‌های طرطوس و حمیمیم: قلب عملیات روسیه در سوریه
نیکول گریچ در بخشی از صحبت‌های خود اشاره می‌کند که پایگاه دریایی طرطوس برای روسیه اهمیت لجستیکی و پشتیبانی دارد و بیشتر به‌عنوان یک مرکز سوخت‌رسانی عمل می‌کند تا یک پایگاه نظامی تمام‌عیار. در مقابل، پایگاه حمیمیم در لاذقیه نقش محوری‌تری در عملیات‌های نظامی روسیه دارد. این پایگاه، علاوه بر تأمین عملیات در سوریه، یک نقطه استراتژیک برای گسترش نفوذ روسیه در آفریقا به‌شمار می‌رود.
کارشناسان تأکید کردند که علی‌رغم کاهش نیروهای روسیه در سایر مناطق سوریه، مسکو همچنان تلاش دارد این دو پایگاه را حفظ کند، زیرا آنها برای حفظ منافع روسیه در منطقه ضروری هستند.
همکاری روسیه و ایران: از میدان جنگ تا روابط استراتژیک
یکی از محورهای مهم این پادکست، بررسی روابط روسیه و ایران در چارچوب جنگ سوریه است. میکو کیوهونن توضیح می‌دهد که همکاری‌های روسیه و ایران در سوریه به ایجاد روابط نهادی میان وزارت دفاع روسیه و نیروهای مسلح ایران منجر شد. نیروی قدس سپاه پاسداران و نیروی هوافضای سپاه نقش کلیدی در این همکاری‌ها ایفا کردند.
کارشناسان بر این باورند که این روابط، فراتر از سوریه، در جنگ اوکراین نیز تداوم یافته است. ایران به تأمین پهپادها و تسلیحات برای روسیه در جنگ اوکراین پرداخته است و این موضوع، نشان‌دهنده گسترش همکاری‌های استراتژیک میان دو کشور است.
بااین‌حال، نوتکا معتقد است که ایران در سوریه ضربات سختی متحمل شده و توانایی بازگشت به جایگاه سابق خود در این کشور را به‌راحتی نخواهد داشت، مگر در شرایطی که بی‌ثباتی و ناآرامی‌های بیشتری در منطقه شرق سوریه شکل گیرد.
کاهش نفوذ روسیه در برابر اسرائیل و ترکیه
یکی از موضوعات برجسته این پادکست، بررسی تأثیر تحولات سوریه بر روابط روسیه با اسرائیل و ترکیه است. نوتکا اشاره می‌کند که حضور روسیه در سوریه باعث شده بود اسرائیل برای انجام حملات هوایی علیه نیروهای وابسته به ایران، نیازمند هماهنگی با روسیه باشد. اما اکنون، با کاهش نفوذ روسیه و تضعیف نیروهای وابسته به ایران، اسرائیل آزادی عمل بیشتری در سوریه پیدا کرده است.
در مورد ترکیه نیز، گریچ توضیح می‌دهد که روابط میان مسکو و آنکارا پس از تهاجم روسیه به اوکراین تغییر کرده است. روسیه اکنون به ترکیه وابستگی بیشتری پیدا کرده است، به‌ویژه برای دور زدن تحریم‌های اقتصادی. اما در مقابل، ترکیه دست برتر را در معادلات منطقه‌ای، ازجمله در سوریه، لیبی، و قفقاز جنوبی دارد.
واکنش کشورهای عربی: از بی‌اعتمادی تا همکاری‌های عملیاتی
روابط روسیه با کشورهای عربی همچون عربستان سعودی و مصر نیز در این پادکست مورد بحث قرار گرفت. به گفته کارشناسان، در سال‌های اولیه مداخله روسیه در سوریه، کشورهای عربی از حمایت مسکو از بشار اسد ناراضی بودند. اما به مرور زمان، روسیه توانست با ایجاد تصوری از پایداری و قدرت، احترام این کشورها را جلب کند.
بااین‌حال، کاهش نفوذ روسیه در سوریه و تغییرات اخیر، به اعتبار این کشور آسیب زده است. با وجود این، گریچ معتقد است که همکاری‌های عملیاتی مانند توافقات اوپک پلاس با عربستان یا پروژه‌های زیرساختی همچون ساخت نیروگاه هسته‌ای الضبعه در مصر، احتمالاً ادامه خواهند یافت.
